Yeni Dünya Düzeninin Dertleri – Spoiler Dediğin Nedir, Nerede Başlar, Nerede Biter?
Not: Bu yazı ilk olarak Radikal Blog sitesinde “Çoğunlukla Zararsız” blogu altında yayınlanmıştır.
1999 yılına, Sixth Sense’in süpriz sonlu filmler furyasının önünü açtığı vakitlere dair bir anım var. Lise 2. sınıfta olmalıyım. Bir arkadaş ders başlamadan hemen önce ayağa kalkmış “Arkadaşlar, arkadaşlar!” diye seslenmiş, herkesin susup da kendini dinlediğine ikna olduğu anda da “Arkadaşlar Bruce Willis ölüymüş!” diye bağırmıştı. Spoiler kavramıyla ilk “ciddi” münasebetim o zamana dayanıyor anımsadığım kadarıyla.
Spoiler, İngilizce “spoil” kelimesinden türüyor; spoil eden kişi demek yani. “Spoil” kelimesinin ise bozmak, tadını kaçırmak, yağmalamak, mahrum etmek gibi anlamları var. Bu durumda Spoiler “tadını kaçıran” manasına geliyor diyebiliriz.
Gelelim “Spoiler”ın sanat dünyasındaki anlamına. Spoiler; kurgusal bir eserin (dizi, film, kitap, oyun vs.) geleceğiyle ilgili okuyan kişinin düşüncelerini değiştirebilecek ve aldığı zevki azaltabilecek bazı bilgilerin dışarıya sızdırılması olarak ifade edilebilir.
Eskiden; internet ve sosyal medya hayatımıza bu kadar girmeden evvel, çok eski zamanlardan bahsetmiyorum, 10-12 yıl öncesinde, işimiz nispeten kolaydı. Zira spoiler alabileceğimiz kaynaklar sınırlıydı; sizden önce biri bir filmi izlediyse ya da kitabı okuduysa, spoiler bir açıklamaya maruz kalıp kalmamanız onun insafına kalmış oluyordu. Ama işler değişti. Artık internet dünyasıyla (hiç sempati duymadığım “Sanal Alem” lafından itinayla kaçınıyorum) öylesine iç içeyiz ki, ihtiyacımız olandan (hatta istediğimizden) çok daha fazla “gereksiz” bilgi bombardımanı altındayız. Yine bizden önce davranmış olanların insafına kalmış durumdayız ama bu sefer bunu yapabilmelerinin çok farklı yolları var. Bu, spoiler mevzusunu bizim gibi izleyiciler/okuyucular açısından büyük bir “dert” haline getiriyor.
Ben ağırlıklı olarak yabancı dizi izleyicisinin karşılaştığı spoiler mevzusu üzerinde durmak istiyorum. Şöyle ki, bir filmle ya da kitap ile ilgili olarak en kötü ihtimalle sonunu öğrenecek şekilde spoiler’a maruz kalırsınız. İş dizi takibine gelince durum biraz değişiyor, her sezon ile ilgili hatta her bölüm ile ilgili tadınızın kaçması mümkün, hele ki 8 sezonluk bir diziyi yeni izlemeye başlamışsanız. Maalesef bir diziyi takip ederken onunla ilgili yazılmış spoiler bilgilerden kaçınmak yeterli olmuyor. Bu dizinin uyarlandığı kitap var, çizgi roman var, çekilen animasyonları var, başka bir dizinin uyarlamasıysa o dizi var…
Örneğin Game of Thrones, True Blood, The Vampire Diaries ve Dexter dizileri kitap uyarlaması. Dizi ile ilgili bir araştırma yaparken “Eğer kitaptaki gibi devam ederse Dexter’ın başına şunlar gelecek” ya da “Kitapları okumuş biri olarak Game of Thrones’taki hiç bir karaktere çok bağlanmazdım sizin yerinizde olsam” gibi cümlelerle karşılaşmak oldukça olağan. Yani izlediğiniz şeyden bir keyif almak istiyorsanız ilgili tüm dökümanları elden geçirmeniz veya dizi ile ilgili yayınlanan hiçbir yorumu okumamanız gerekiyor.
Üstte de belirttiğim gibi, spoiler’a çok farklı şekillerde maruz kalabiliyoruz, dizi setinde çalışanlardan biri senaryonun fotoğrafını çekip “twit”leyebiliyor. Ya da yoldan geçen meraklı bir göz set fotoğraflarını çekip Facebook’ta paylaşabiliyor. (İnsan biraz “kaçmak imkansız” hissiyatına kapılmıyor mu?) Ve şunu da açıkça belirtmeliyim ki irade konusu da çok önemli; Lost’un finalini haftalar öncesinden okumuş bir insan olarak sizi temin ederim merak kediyi değil belki ama heyecanı kesinlikle öldürüyor.
Peki spoiler denilen şey nerede başlayıp nerede bitiyor? Sıfır spoiler’lı bir hayat mümkün mü? Bazı hassas bünyeler için yeni bölüm tanıtım videoları ya da fragmanlar, tanıtım yazıları dahi spoiler özelliği taşıyabilecekken, bazılarımız o kadar da hassas değil. Evet bir bölüm ile ilgili olacakları izlemeyenlere söylemek, süprizi bozmak elbette spoiler’a girer. Peki daha karışık durumlarda nasıl yapacağız spoiler/spoiler değil ayırımını?
Örneğin zaten yayınlanmış bir dizi bölümündeki konuk oyuncudan bahsetmek, spoiler vermek midir? Hatta başlı başına yeni bir sezonda karşımıza çıkacak konuk oyuncudan bahsetmek? Yayınlanmasının üstünden 10 yıl geçmiş bir film hakkında bilgi vermek? (aynı benim üstte yaptığım gibi) Bu film sürpriz sonlu bir film demek veya? Ki dizilerin kendi kendileri ile ilgili ya da oyuncuların karakterlerinin geleceği ile ilgili spoiler veriyor oldukları düşünüldüğünde işimizin çok zor olduğu kesin. Örneğin DVD tanıtımları büyük ölçüde spoiler içerikli oluyor hatta bazen jenerikler bile o bölüme dair spoiler verebilir; 5 bölümdür dizide görmediğiniz ve geri dönüp dönmeyeceğini bilmediğiniz bir karakterin ismini jenerikte “Konuk Oyuncu” olarak görebilirsiniz 🙂
Benim açımdan dizilerin yayınlanmış bölümleriyle ilgili bilgi vermek (izlemeyenler için spoiler içerebileceğini belirttikten sonra) kesinlikle spoiler değil; ancak gidip kitap uyarlamaları hakkında “aslında şöyle şöyle oluyor” demek –feci şekilde, can sıkıcı derecede- spoiler. Ayrıca, konuk oyuncular, set fotoğrafları ya da kadroya katılan yeni isim haberleri de spoiler içerikli açıklamalar ama onlara çok aldırış etmiyorum.
Spoil veren olmamak için yapılacaklar basit; insanların hassasiyetine inanarak herkesi önceden uyarın. Kitapla ilgiliyse kitapla ilgili spoiler yazın, dizinin 6. sezonunu izlemeyenler için spoiler içerir ibaresi koyun, vs. vs. İşin zor kısmı bence spoiler açıklamalara maruz kalmamakta. Çünkü siz çok daha dikkatli davranmak zorundasınız. Merakınıza yenik düşmemelisiniz (İnanın ilk anda çok keyifli olsa da, sonradan çok pişman olacaksınız) Bazen kulaklarınızı tıkamanız, zorla sayfayı kapamanız gerekecek. Ya da sizi kışkırtmaya çalışan arkadaşlarınız olacak ve sizin onları dik duruşunuzla geri püskürtmeniz gerekecek. Kendinize inanın, bence başarabilirsiniz. (Twitter, Tumblr ve Youtube’dan uzak durmak da işe yarayacaktır ama kendimizi kandırmayalım; işte bu biraz imkansız.)
Peki siz ne düşünüyorsunuz? Sizin için hangi tür içerikler spoiler, hangileri değil? Ve spoilersız bir hayat mümkün mü?
